Skóra człowieka jest jednym z najważniejszych narządów organizmu ludzkiego. Jej powierzchnia wynosi 1,5- 2m2, a grubość waha się w granicach 0,5 do 4 mm. Jest tworem heterogennym składającym się z trzech nałożonych na siebie warstw odpowiednio:
- naskórek
- skóra właściwa
- tkanka podskórna
Występujące w niej mieszki włosowe i towarzyszące im gruczoły łojowe oraz gruczoły potowe odpowiadają wpukleniom naskórka wnikającego w głąb skóry.
Budowa skóry
Naskórek
Naskórek jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym. Zbudowany jest z 6-20 warstw komórek, a jego grubość to 500 nm. Składa się głównie z żywych komórek, zwanych
keratynocytami, które przekształcają się w procesie keratynizacji do martwych komórek- korneocytów.
Błona podstawna naskórka posiadająca strukturę ciągłą składającą się z blaszki jasnej, na której umieszczone są keratynocyty warstwy podstawnej naskórka, blaszki gęstej zbudowanej z kolagenu typu IV oraz włókien kolagenowych blaszki siateczkowej zawierającej fibrylarne cząsteczki kolagenu typu VII.
Naskórek zbudowany jest z 4 warstw:
- warstwa podstawna (rozrodcza)
- warstwa kolczysta
- warstwa ziarnista
- warstwa rogowa
Czas przejścia keratynocytów z warstwy rozrodczej do rogowej, w warunkach prawidłowych, wynosi 26-28 dni.
Naskórek nie jest unaczyniony, jego odżywianie jest możliwe dzięki sieci naczyń pochodzących z warstwy brodawkowatej skóry właściwej. Jednakże ostatnie badania wskazują, iż nie jest pozbawiony unerwienia, ponieważ zakończenia nerwowe pochodzące ze skóry właściwej, wnikają do naskórka.
Warstwa podstawna
Warstwa podstawna tworzona jest przez jedną warstwę komórek, z których 50 % z nich występuje w trakcie mitozy, prowadzącej do powstania nowych komórek warstwy kolczystej.
Komórki dendrytyczne – melanocyty odpowiedzialne za zabarwienie skóry, w których występują ziarnistości – melanosomy, w których dochodzi do syntezy melaniny.
Dodatkowo w warstwie podstawnej zlokalizowane są komórki Langerhansa odpowiedzialne za wychwyt alergenów i ich prezentację limfocytom T. Komórki Langerhansa zapewniają ochronę immunologiczną skóry prowadząc do aktywacji odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego. Komórki te mogą także opuścić naskórek i przejść do skóry właściwej prowadząc do odpowiedzi zapalnej i wystąpienia rumienia charakterystycznego dla reakcji alergicznej.
W warstwie podstawnej występują także komórki Merkla będące receptorami czuciowymi wytwarzające neuromediatory i hormony odpowiedzialne za czucie dotyku oraz rejestrację bodźców wibracyjnych.
Warstwa kolczysta
Warstwa kolczysta zwana również żywą warstwą Malpighiego utworzona jest z komórek wielobocznych powiązanych za pomocą desmosomów zbudowanych z białek.
Warstwa ziarnista
W warstwie ziarnistej dochodzi do powstania ziaren keratohialiny i ciałek Odlanda. Dodatkowo występują komórki żywe z jądrem, które pod wpływem procesu keratynizacji spłaszczają się, jądro ulega degradacji i dochodzi do ich przekształcenia w korneocyty tworzące warstwę rogową naskórka.
Ziarna keratohialiny zbudowane są z białka bogatego w cysteinę (budowanie spoiwa międzywłókienkowego) bądź z fosfoproteiny (składającej się z histydyny oraz profilagryny- prekursor filagryny, białka łączącego komórki w warstwie rogowej).
Ciałka Odlanda (keratyno somy) to organella wytwarzające lipidy będące spoiwem międzykomórkowym warstwy rogowej podczas ostatniego etapu procesu rogowacenia.
Warstwa rogowa
Warstwę rogową tworzą korneocyty będące efektem procesu rogowacenia. Korneocyty to komórki martwe bez jądra komórkowego, składające się z keratyny (ostateczny produkt metabolizmu naskórka).
Utworzona jest z trzech warstw:
- warstwa jasna (obecna jedynie w zagłębieniu dłoni i na piętach)
- warstwa zbita (właściwa warstwa rogowa)
- warstwa rozłączna (zewnętrzna ulegająca złuszczeniu)
Grubość tych warstw rogowych wynosi 10 μm.
Skóra właściwa
Skóra właściwa posiada grubość od 500 μm do 1 mm. Główną funkcją skóry właściwej to zapewnienie utrzymania właściwości mechanicznych skóry oraz stanowi rezerwuar wody.
Składa się z dwóch warstw:
- warstwa brodawkowata (usytuowana pod naskórkiem, obejmująca brodawki skórne zawierająca drobne naczynia krwionośne. W brodawkach zlokalizowane są włókna nerwowe, przewody gruczołów potowych oraz mieszki włosowe)
- warstwa siateczkowa (80 % całkowitej grubości skóry, uboga w naczynia włosowate)
Warstwy te zbudowane są z tkanki łącznej. W skład tych warstw wchodzą:
- białka strukturalne wytwarzane przez fibroblasty lub fibrocyty, przede wszystkim kolagen (wytrzymałość skóry) oraz elastyna (elastyczność skóry)
- włókna oksytalanowe (włókna sprężyste) zanikają jako pierwsze w procesie starzenia się skóry, obecne w skórze właściwej brodawkowej
- włókna siateczkowe (cienkie włókna kolagenowe) obecne w skórze właściwej siateczkowej.
- bezpostaciowy żel proteoglikanowy z białkami wychwytujące cząsteczki wody
- komórki głównie fibrocyty lub fibroblasty produkujące białka i proteoglikany. Ponadto zlokalizowane są tam komórki napływowe, makrofagi, limfocyty, granulocyty, eozyno file.
W skórze właściwej zlokalizowany jest układ naczyniowy składający się z :
- tętnic (gałęzie boczne tętnic podskórnych tworzący splot tętniczy skórny głęboki. Dodatkowo rozprzestrzeniają się w skórze właściwej tętniczki odżywiające mieszki włosowe i gruczoły potowe)
- żył (równolegle przebiegające do tętnic, żyły podskórne, splot skórny głęboki, splot żylny podbrodawkowy)
- naczyń limfatycznych(równolegle przebiegające do naczyń żylnych, pełni ważną rolę w odprowadzaniu makrocząsteczkowych metabolitów, nieusuwalne przez układ krwionośny).
Krążenie skórne zapewnia dotlenienie i odżywienie różnych warstw komórkowych skóry, odgrywa podstawową rolę w termoregulacji, a także utrzymuje równowagę ciśnienia tętniczego.
Dzięki unaczynieniu skóra właściwa uczestniczy w zjawisku absorpcji przez skórę odbywającej się na poziomie naczyń.
Poza układem naczyniowym w skórze właściwej przebiega cała sieć nerwowa – unerwienie.
Wyróżniamy:
-unerwienie wegetatywne zbudowane z włókien neurowegetatywnych (włókna bezmielinowe), które unerwiają przydatki skóry oraz naczynia krwionośne.
-unerwienie skórne czuciowe – podstawa zmysłu dotyku; wolne zakończenia nerwowe, które docierają do mieszków włosowych i gruczołów łojowych; rozgałęzione zakończenia nerwowe występujące głównie przy mieszkach włosowych oraz ciałkach Merkla; upostaciowane zakończenia nerwowe znajdujące się w wrażliwych strefach (twarz, ręce, nogi, narządy płciowe), w skład których wchodzą: ciałka Ruffiniego – mieszki włosowe i naczynia krwionośne, ciałka Wegnera- Meissnera – brodawki skórne, ciałka Vatera-Paciniego – skóra głęboka tkanka podskórna, ciałka skórno- śluzówkowe – okolice odbytu i narządów płciowych, ciałka Golgiego- Mazzoniego – błony śluzowe.
Tkanka podskórna
W tkance podskórnej znajduje się przede wszystkim kolagen, żel proteoglikanowy oraz adipocyty (komórki tłuszczowe) w formie zrazików gromadzące tri glicerydy. Adipocyty powstają z preadipocytów. Komórki tłuszczowe nadają tkance podskórnej własności izolacyjne i stanowią zapas energii.
